Կորոնավիրուսը՝ «լուռ մարդասպան» և հոգեկան խանգարումների պատճառ

Քվինսլենդի համալսարանի (Ավստրալիա) գիտնականները ցույց են տվել, որ COVID-19-ը ուղեղում ակտիվացնում է նույն բորբոքային արձագանքը, որը նկատվում է Պարկինսոնի հիվանդության դեպքում։ Այս գործընթացը կարող է լինել խրոնիկ՝ լինելով նեյրոնների «լուռ մարդասպան», որը երկար ժամանակ արտաքինից չի արտահայտվում։ Բացահայտման մասին հաղորդվում է Molecular Psychiatry ամսագրում հրապարակված հոդվածում: Հայտնի է, որ կորոնավիրուսային վարակը կարող է առաջացնել տարբեր, այդ թվում՝ նյարդաբանական, քրոնիկ հիվանդություններ։ Վերջին տարիներին ավելի ու ավելի շատ ուսումնասիրություններ են հրապարակվել, որոնք ցույց են տալիս Պարկինսոնի հիվանդության բարձր ռիսկը այն մարդկանց մոտ, ովքեր ապաքինվել են COVID-19-ից:

Փորձելու համար, թե արդյոք COVID-19-ը կարող է նպաստել NLRP3-ի ակտիվացմանը, գիտնականներն օգտագործել են նախակլինիկական մոդել՝ տրանսգենային մկներ, որոնք արտահայտում են մարդկային անգիոտենզին փոխակերպող ֆերմենտ 2 (hACE2): ACE2-ը թաղանթային սպիտակուց է, որը գտնվում է բջջային մակերեսի վրա և հանդիսանում է SARS-CoV-2-ի մուտքի կետը: ACE2-ն արտադրվում է բազմաթիվ բջիջների կողմից, ներառյալ ոչ միայն շնչառական ուղիների բջիջները, այլև ուղեղի նեյրոնները և միկրոգլիաները (կենտրոնական նյարդային համակարգի մակրոֆագները), ինչը նրանց պոտենցիալ խոցելի է դարձնում վարակի նկատմամբ: SARS-CoV-2-ը միանում է մարդկային բջիջների ACE2-ին վիրուսային հասկ սպիտակուցի միջոցով:

Պարզվել է, որ վիրուսն իրականում ներթափանցել է կրծողների ուղեղ, որտեղ նպաստել է NLRP3-ի հետ կապված պրոբորբոքային ուղիների ակտիվացմանը: Մարդու մոնոցիտներից լրացուցիչ աճեցված միկրոգլիայի լաբորատոր մոդելը ցույց է տվել, որ SARS-CoV-2 վիրուսային մասնիկները ունակ են կապվելու և ներթափանցելու բջիջներին, ինչը ուղղակիորեն առաջացնում է ուժեղ բորբոքային պատասխաններ։ Նույնիսկ մաքրված S-սպիտակուցը, որը փոխազդում է անգիոտենսին փոխակերպող ֆերմենտի 2-ի հետ, ակտիվացրել է NLRP3 բորբոքված միկրոգլիալ բջիջներում:

Երբ SARS-CoV-2-ով վարակված hACE2-ով մկներին տրվել է դեղամիջոց, որն արգելափակում է NLRP3-ի ակտիվությունը, նրանց մոտ միկրոգլիալ բորբոքման զգալի նվազում է գրանցվել: Դա մեծացրել է կրծողների գոյատևումը, համեմատած այն կենդանիների հետ, որոնք բուժում չեն ստացել:

SARS-CoV-2-ով առաջացած հիվանդությունը բարձր վարակիչ ներուժի և մահացության պատճառով շատ մարդկանց մոտ անհանգստություն և վախ է առաջացնում։ Շատ է խոսվում նաև այն մասին, որ կորոնավիրուսը կարող է նպաստել հոգեկան խանգարումների զարգացմանը։

Անդրադառնալով COVID-19 համաճարակի կողմից հրահրված հոգեկան խանգարումների թեմային՝ որոշ հետազոտողներ արդեն խոսում են այսպես կոչված կորոնավիրուսային համախտանիշի մասին։

Վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ COVID-19-ի ախտորոշումից հետո 14-90 օրվա ընթացքում հայտնաբերված հոգեբուժական խանգարումները տեղի են ունեցել հիվանդների 18,1%-ի մոտ, 5,8%-ի մոտ դրանք հայտնաբերվել են առաջին անգամ։Հոգեկան խանգարումները ներառում են դեպրեսիա և անհանգստություն, տրամադրության խանգարումներ, քնի խանգարումներ, հարմարվողականության խանգարումներ և այլն:

Դեպրեսիան և քնի խանգարումները ավելի հաճախ էին հանդիպում երիտասարդ հիվանդների մոտ, և կանայք ավելի շատ տառապում էին անհանգստությունից և դեպրեսիայից, քան տղամարդիկ:

Սուր փուլում հիվանդների մի զգալի մասում կարող է զառանցանք կամ գրգռվածություն առաջանալ: Ամենատարածվածը եղել է անհանգստությունը (հայտնաբերվել է ապաքինվածների 17%-ի մոտ) և աֆեկտիվ խանգարումները (14%):

Կորոնավիրուսի թողած բացասական հետևանքների մասին խոսել և շարունակում են խոսել շատ ու շատ մասնագետներ, բայց դրանցից ազատվել ու բուժվել չի հաջողվում, քանի որ քովիդով վարակված մարդկանց շրջանում շարունակում են մնալ ընդհանուր թուլություն, մեջքի ցավ, մշուշոտ ուղեղ, հիշողության կորուստ և այլ ախտանիշներ:

Ս․ Ա․