Կորոնավիրուսի համավարակը գիտնականներին ստիպեց էլ ավելի կարճ ժամանակահատվածում ստեղծել պատվաստանյութեր և այդպիսով փրկել կյանքեր։ Ժամանակի ընթացքում գիտնակնները մշակեցին պատվաստանյութի գործածության նոր տեսակներ։ Աշխարհի գիտնականները կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութեր են ստեղծում ոչ միայն ավանդական, այլ նաև կիրառման այլընտրանքային մեթոդներով, ինչպիսիք են քթի պատվաստումները։ Մշակողները մեծ հույսեր են կապում դրանց արդյունավետության հետ: Ապրիլի 1-ին Ռուսաստանում գրանցվել է աշխարհում առաջին քթի դեմ պատվաստանյութը COVID-19-ի դեմ։
Քթի SPRAY 08-Gam-COVID-Vak-2021 պատվաստանյութի գրանցման հայտը Առողջապահության նախարարություն է ներկայացվել մարտի կեսերին, իսկ ապրիլի 1-ին գրանցվել է։ Դրանում առկա ակտիվ բաղադրիչները նույնն են, ինչ Sputnik V-ում՝ նախատեսված միջմկանային ներարկման համար։ Բայց դա քթի լակի է: Դեղամիջոցի երկու չափաբաժին կիրառվում է հատուկ ցողացիրով վարդակով երեք շաբաթ ընդմիջումով, այսինքն՝ «պրայմ-բոստ» ռեժիմում: Վերպատվաստումը խորհուրդ է տրվում վեց ամիսը մեկ:
Պատվաստանյութը մշակողները՝ Gamaleya համաճարակաբանության և մանրէաբանության կենտրոնի մասնագետները, նշել են, որ սփրեյը չի փոխարինում սովորական պատվաստմանը, այլ լրացնում է այն։ Այն ապահովում է վարակի խոչընդոտ տեղական իմունիտետի տեսքով:
Քթի պատվաստանյութը ներկայումս գտնվում է 2-րդ փուլի կլինիկական փորձարկումների մեջ մեծահասակ կամավորների մոտ: Այն պետք է ավարտվի 2023 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Մինչ այս, փորձագետները կգնահատեն դրա անվտանգությունը, հանդուրժողականությունը և իմունոգենությունը՝ իմունային պատասխան առաջացնելու կարողությունը:
Ըստ Gamaleya կենտրոնի տնօրեն Ալեքսանդր Գինցբուրգի, քթի պատվաստումից հետո կողմնակի ազդեցություններ մինչ այժմ չեն գրանցվել։ Այն հեշտությամբ հանդուրժվում է, գործնականում առանց ջերմաստիճանի: Դեղը ցողելու արդյունքում ոռոգվում են նշագեղձերը, և այնտեղ ձևավորվում է բջջային իմունիտետի լրացուցիչ օղակ։ Առայժմ պատվաստանյութի օգտագործումը թույլատրվում է պատվաստում իրականացնող բուժհաստատությունների պայմաններում, այն էլ միայն մեծահասակների մոտ։
Ռնգային պատվաստանյութերը ավանդական միջմկանայինից տարբերվում են հիմնականում կիրառման խնայող եղանակով, որը չի խախտում մաշկի ամբողջականությունը, ասել է Նիկոլայ Բրիկոն՝ Սեչենովի անվան առաջին բժշկական համալսարանի համաճարակաբանության և ապացույցների վրա հիմնված բժշկության ամբիոնի վարիչ, Ռուսաստանի ակադեմիայի ակադեմիկոս։
Նման պատվաստանյութերի մեկ այլ առանձնահատկությունն այն է, որ դրանք նպաստում են վերին շնչուղիների լորձաթաղանթի մակերեսին տեղական իմունիտետի ձևավորմանը։
«Բայց կատարված ուսումնասիրությունները վկայում են նաև ընդհանուր իմունիտետի ձևավորման մասին՝ բջջային և հումորալ։ Մշակողների տրամադրած տվյալները հուշում են, որ նման պատվաստանյութը նույնպես բավականին արդյունավետ է»,- հավելել է Բրիկոն։
Այսօր աշխարհում մոտ տասը նման պատվաստանյութ կլինիկական փորձարկումների փուլում են, ապրիլի 4-ին հաղորդել Է ՏԱՍՍ-ը: Դրանց մեծ մասը հիմնված է վեկտորների վրա: Դեղերը լավ արդյունքներ են ցույց տվել կենդանիների փորձարկումներում: Այսպիսով, AstraZeneca-ն իր տարբերակը փորձարկել է համստերների վրա 2021 թվականին։ Գիտնականները ներքթային պատվաստանյութը համեմատել են միջմկանայինի հետ։ Երկու խմբերում էլ մեկ դեղաչափից հետո արյան մեջ հակամարմինների բարձր տիտրեր են գոյացել։ Բայց ներռազային կառավարումից հետո դրանք ավելի բարձր էին: Կապիկների վրա փորձերը նույնպես հաջող են անցել։ Ներկայումս պատվաստանյութը փորձարկվում է մարդկանց վրա:
Սենթ Լուիսի Վաշինգտոնի համալսարանի բժշկական դպրոցի քթի պատվաստանյութի նախակլինիկական փորձարկումները նույնպես հաջող էին: Ավելին, արդյունքում պարզվել է, որ ստացված հակամարմիններն արդյունավետ են կորոնավիրուսի տարբեր տարբերակների դեմ։
Չինաստանը նաև ավարտում է պատվաստանյութի ինհալացիոն ձևի փորձարկումները, որոնք սկզբունքորեն նման են Sputnik V-ին: Դեղամիջոցի աերոզոլային ձևի երկու դոզայից հետո հակամարմինների մակարդակը համապատասխանում էր միջմկանային ձևի մեկ չափաբաժնի:
Ս․ Ասատրյան
